نظر کارشناسان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نسبت به مشکلات به کارگیری سامانه آبیاری کم فشار توسط بهره‌برداران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی دانشگاه زنجان.

2 دانشیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشگاه زنجان.

3 استاد گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران.

چکیده

یکی از سازوکارهای اصلی در مدیریت بهینه مصرف آب، انتخاب شیوه آبیاری مناسب می‌باشد که در این زمینه، در سال‌های اخیر فناوری آبیاری کم فشار در راستای بهبود راندمان آبیاری سطحی در مناطق با کیفیت نامناسب آب مورد توجه قرار گرفته است. لذا این پژوهش، با هدف کیفی تعیین و تحلیل مشکلات به کارگیری سامانه آبیاری کم فشار در استان آذربایجان شرقی انجام گرفت. جامعه آماری، دربرگیرنده کارشناسان بخش‌های آب و خاک و ترویج کشاورزی مدیریت جهاد کشاورزی (68 تن) در استان آذربایجان شرقی بود. نمونه مورد مطالعه از بین خبرگان موضوعی (17 تن) با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب گردید. داده‌های تحقیق با استفاده از فن مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شد. داده‌ها بر پایه نظریه پایه ور و با استفاده از نرم‌افزار مکس کیودا 10، در مرحله‌های کدگذاری باز، محوری و انتخابی پردازش شدند. بر مبنای تحلیل‌های صورت گرفته، شمار هفت مقوله اصلی، 30 مقوله فرعی و 201 واحد مفهومی معنادار به دست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که مشکلات چندی در استفاده از سامانه آبیاری کم فشار توسط بهره‌برداران وجود دارد که به ترتیب اولویت شامل؛ بازدارنده‌های اقتصادی (5 مقوله فرعی)، نبود زمینه‌های حمایت و نظارت کافی (6 مقوله فرعی)، فرایند دیوان سالاری (بروکراسی) اداری (3 مقوله فرعی)، نبود مالکیت آب و زمین (2 مقوله فرعی)، موانع شناختی- آموزشی (4 مقوله فرعی)، موانع اجتماعی (5 مقوله فرعی) و محدودیت‌های مربوط به فناوری آبیاری کم فشار (5 مقوله فرعی) می‌باشد. از نظر پاسخگویان، مقوله‌های مشکلات مربوط به گرفتن مجوزها، اثبات مالکیت زمین، نبود یا کمبود سرمایه اولیه، روند پیچیده اداری برای تقاضا و تصویب طرح و کافی نبودن میزان تسهیلات در مقابل افزایش هزینه اجرا، بیش‌ترین فراوانی را داشتند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Viewpoint of Experts of East Azarbaijan Agriculture Jihad on Problems of Using Low Pressure Irrigation System by Users

نویسندگان [English]

  • arezo mokhtari hesari 1
  • roholah rezaei 2
  • hossein shabanali fami 3
1 PhD student in Agricultural Development, Promotion, Communication and Rural Development Department, Zanjan University.
2 Associate Professor, Department of Promotion, Communication and Rural Development, Zanjan University.
3 Professor of Agricultural Extension and Education Department, Faculty of Economics and Agricultural Development, University of Tehran.
چکیده [English]

One of the main mechanisms in the optimal management of water consumption is the selection of appropriate irrigation methods. In recent years, low pressure irrigation technology has been considered to improve surface irrigation efficiency in areas with poor water quality. Therefore, this study aimed to qualitatively determine and analyze the problems of using low pressure irrigation system in East Azarbaijan province. The statistical population consisted of experts in water and soil sectors and agricultural extension management of Agricultural Jihad (68 persons) in East Azarbaijan province. The sample was selected from thematic experts (17 persons) by purposeful sampling method. Data were collected using semi-structured interview technique. Data were processed in open, oriented and selective coding stages based on Grounded Theory and using MAXQDA10 software. The result indicates that based on there were 7 main categories, 30 sub-categories as well as 201 conceptual units. The result shows that farmers mostly faced with barriers including financial problems, cognitive -educational, the process of administrative bureaucracy, restrictions of low-pressure irrigation, inappropriate support and monitor, lack of ownership of water and land, and social barriers. According to respondents, Problems in getting of licenses, Proof of land ownership, lack of initial capital, the complex a process of requesting and approving the plan and the insufficient amount of facilities had the most frequency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • water consumption management
  • surface irrigation
  • low-pressure irrigation system

مراجع

استانداری آذربایجان شرقی (1396). ظرفیت‌های استان آذربایجان شرقی در بخش صنعت، معدن و کشاورزی. در سایت: www.Ostan-as.gov.ir/page/1
احمدی، احمد (1395). مکان یابی نواحی مستعد اجرای سامانه‌های نوین آبیاری. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده مهندسی آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
بهروزی، کلثوم و احمدی، صبریه (1396). مشکلات و چالش‌های نظام‌های اداری در جهان سوم. کنفرانس علمی مدیریت، اقتصاد کاربردی و تجارت. شیراز، مؤسسه عالی علوم و فناوری خوارزمی.
بی نام (1396). پروژه آبیاری کم فشار در روستای قشلاق شهرستان اسکو. در سایت: http://www.irna.ir/eazarbaijan/fa/New
پناهدوست، فاطمه و احمدزاده کلیبر، فریبرز (1394). تعیین راندمان آبیاری سطحی گیاه کدو آجیلی در اراضی دشت خوی. مجله پژوهش در علوم زراعی، سال هفتم، شماره 26.
پیری، جمشید، انصاری، حسین و شیرزادی لسکوکلایه، سمیه (1393). ارزیابی اقتصادی و مقایسه سیستم‌های ثقلی و تحت فشار شبکه توزیع آب در منطقه سیستان. نشریه پژوهش آب در کشاورزی. (4) 28. صص 724-713.
تقوایی، مسعود، بسحاق، محمدرضا و سالاروند، اسماعیل (1389). تحلیلی بر عاملهای مؤثر در نبود استفاده از سامانه‌های آبیاری تحت فشار در روستاهای ایران، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، (2) 1، صص 23-11.
تقی زاده، زهرا، وردی نژاد، وحیدرضا، ابراهیمیان، حامد و خانمحمدی، ندا (1391). ارزیابی و تحلیل سامانه آبیاری سطحی. نشریه آب و خاک، جلد 26، شماره 96، صص 1359-1350.
ذوالفقاران، اردوان، کریمی، محمد. ۱۳۹۱. موانع و مشکلات توسعه سامانه‌های آبیاری تحت فشار در کشور، اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، تهران، وزارت کشور.
حمیدی, کلثوم، یعقوبی، جعفر. ۱۳۹۶. راهکارهای توسعه سامانه‌های آبیاری تحت فشار ازدیدگاه کشاورزان شهرستان زنجان، دومین کنفرانس ملی هیدرولوژی ایران، شهرکرد، دانشگاه شهرکرد -انجمن هیدرولوژی ایران.
حسین زاد، جواد، کاظمیه، فاطمه، جوادی، اکرم و غفوری، هوشنگ (1392). زمینه‌ها و سازوکارهای مدیریت آب کشاورزی در دشت تبریز. نشریه دانش آب و خاک. جلد 23، شماره 2، صص 98-85.
خطیبی، عباس، نجیب، زهرا و سرنج، مهرداد (1395). ارزیابی استفاده از سامانه‌های آبیاری کم فشار و تأثیر آن بر سفره آب زیرزمینی و معیشت منطقه (بررسی موردی دشت مرند). ششمین کنفرانس ملی مدیریت منابع آب ایران، سنندج، 1 تا 3 اردیبهشت. صص 74- 66.
روشنی، ابراهیم، اژدری، خلیل و موذن زاده، روزبه (1395). ارزیابی وبررسی مشکلات سیستم‌های آبیاری بارانی -درشهرستان رباط کریم. دومین کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران. 2 تا 4 شهریور دانشگاه صنعتی اصفهان. صص 9-1.
زاهدپوریگانه، حسین، وردی نژاد، وحید و دهقانی سانیج، حسین (1396). ارزیابی بازده کاربرد و بهره‌وری سامانه‌های آبیاری سطحی در کشتزارشان منطقه نازلوچای دشت ارومیه. نشریه پژوهش آب در کشاورزی. جلد 31، شماره 4، صص 698-685.
سازمان جهادکشاورزی آذربایجانشرقی (1396). 57 هزار هکتار اراضی آذربایجان شرقی به آبیاری نوین مجهز است. در http://www.irna.ir/eazarbaijan/fa/News/82933420
سالم، جلال (1396). واکاوی عاملهای مؤثر بر نبود بکارگیری روش آبیاری تحت فشار توسط پسته کاران استان یزد. نشریه پژوهش آب در کشاورزی، جلد 31، شماره 4، صص 594-585.
سبزچی، حامد (1396). بررسی و تحلیل تأمین و بهره‌برداری بهینه از منابع آبی استان آذربایجان شرقی. ماهنامه اقتصادی کارایی. 35. صص 56-42.
ستاد توسعه فناوری‌های آب (1393). سند اجمالی فناوری‌های راهبردی آب. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ستاد توسعه فناوری‌های آب، کارگروه آب.
سیاهی، محمدکاظم و قاهری، عباس (1391). ضوابط طراحی سامانه‌های آبیاری با لوله‌های کم فشار. معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری، نشریه شماره 582.
سید حسینی، مهدی، بشیر خباز، نادر و نادران، کیومرث (1394). بررسی و مقایسه فنی، اقتصادی و اجتماعی اجرای کانال درجا، کانالت و لوله کم فشار (بررسی موردی ناحیه عمرانی ویس). اولین همایش ملی بررسی ابعاد فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی طرح احیاء 550 هزار هکتاری اراضی خوزستان و ایلام، اهواز، 26 و 27 آبان. صص 9-1.
طاهرآبادی، فائزه، معتمد، محمدکریم و خالدیان، محمدرضا (1395). تحلیل موانع و مشکلات مدیریت آب کشاورزی در دستیابی به توسعه پایدار. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، (3) 5، صص 70-57.
طحان نظیف، مهدی و جعفرپور، میرزاعلی (1394). مقایسه کانال‌های فرعی آبیاری با پوشش بتنی و لوله‌های کم فشار در شبکه فرعی آبیاری دشت اوان شوش. اولین همایش ملی بررسی ابعاد فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی طرح احیاء 550 هزار هکتاری اراضی خوزستان و ایلام، اهواز، 26 و 27 آبان. صص 140-129.
ظریفیان، شاپور، خجسته، حامد و بیات، پرویز (1396). عاملهای مؤثر بر پذیرش آبیاری قطره‌ای توسط نخل کاران شهرستان دشتستان. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2-48، شماره 4، صص 655-647.
علیزاده، امین (1390). طراحی سیتم‌های آبیاری. انتشارات دانشگاه امام رضا، چاپ چهارم.
فلاح رستگار، عبدالرضا، فلاح رستگار، نیلوفر (1392). چالش‌های بکارگیری آبیاری تحت فشار در طرح‌های شبکه آبیاری و زهکشی اراضی پایاب سدهای مخزنی و ارائه راه کار. اولین همایش ملی چالش‌های منابع آب و کشاورزی. انجمن آبیاری و زهکشی ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، 17 بهمن.
قدمی، علی، سیدان، سیدمحسن و عباسی، فریبرز (1389). ارزیابی فنی و اقتصادی آبیاری با لوله‌های کم فشار (هیدروفلوم) و مقایسه آن با آبیاری سنتی و بارانی. مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی. (2) 11، صص 84-73.
کرمی، وحید و صمدی بهرامی، رقیه (1384). بهبود روشهای آبیاری سطحی با استفاده از لوله‌های دریچه دار. کارگاه فنی آبیاری سطحی مکانیزه، کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران. صص 221-209.
محمدی، نریمان، محتشمی، تکتم و کرباسی، علیرضا (1397). عاملهای مؤثر بر توسعه سامانه‌های آبیاری تحت فشار در منطقه تربت حیدریه از دیدگاه کارشناسان. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. جلد 14، شماره 1، صص 35-23.
ملایی، محبوبه سادات، مهدوی مزده، علی و وطن خواه، علیرضا (1394). ارزیابی هیدرولیکی سامانه‌های آبیاری قطره‌ای کم فشار به کمک مدل‌سازی ریاضی و داده‌های آزمایشگاهی. نشریه پژوهش آب در کشاورزی، 29 (1)، صص 99-87.
ملک‌پور، محمود و دهان زاده، بهروز (1396). بررسی و مقایسه اجرای کانالت و لوله کم فشار پلی اتیلن از نظر هیدرولیکی، نمونه موردی دشت ارایض شهرستان شوش. دوفصلنامه علمی و تخصصی مهندسی آب، بهار و تابستان، صص 45-36.
موسوی فضل، سیدحسن و کوهی، نادر (1389). کاربرد هیدروفلوم در آبیاری سطحی. نشریه فنی مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، وزارت جهادکشاورزی.
نبی افجدی، سمیرا، شعبانعلی فمی، حسین و رضوانفر، احمد (1394). واکاوی میزان دانش فناوری‌های مدیریت آب کشاورزی در شهرستان فلاورجان. نشریه آبیاری و زهکشی، 2 (9)، صص 251-242.
نوری، سیدهدایت اله، جمینی، داود، جمشیدی، علیرضا. 1395. شناسایی عاملهای بازدارنده تجهیز اراضی روستائیان به سامانه‌های آبیاری بارانی. جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 20، شماره 58، صص 325-302.
هکوندی، کبری، وجدانی، ناصر، محمدسخایی، حسین و بشیرخباز، نادر (1394). توسعه روش آبیاری کم فشار در اراضی جفیر ناحیه عمرانی. اولین همایش ملی بررسی ابعاد فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی طرح احیاء 550 هزار هکتاری اراضی خوزستان و ایلام، اهواز، 26 و 27 آبان. صص 289-278.
 
Afrakhteh, H., Armand, M and Askari Bozayeh, F. (2015). Analysis of Factors Affecting Adoption and Application of Sprinkler Irrigation by Farmers in Famenin County, Iran. International Journal of Agricultural Management and Development, 5 (2), pp. 89-99.
Chuchird, R., Sasaki, N ID and Abe, I. (2017). Influencing Factors of the Adoption of Agricultural Irrigation Technologies and the Economic Returns: A Case Study in Chaiyaphum Province, Thailand. Sustainability, 9 (9), pp. 1-16.
Damani, A. R. and Hashmi, S. A. (2017). Strategic Analysis of Water Resource Management in the Iranshahr City Using SWOT Model. Palma Journal, 16 (2), pp. 436-446.
Feizabadi Y., Gorji E. M. (2018). Analysis of effective factors on agricultural water management in Iran. Journal of Water and Land Development. 38, pp. 35–41.
Foster, T., Brozovic, N., Butler, A. P., Neale, C. M. U., Raes, D., Steduto, P., Fereres, E. and Hsiao, T. C. (2017). AquaCrop-OS: An open source version of FAO’s crop water productivity model. Journal of Agricultural Water Management, 181, pp. 18–22.
Garcia-Saldana, A., Landeros-Sanchez, C., Castaneda-Chavez, M., Martinez-Davila, J., Perez-Vazquez, A and Carrillo-Avila, E. (2019). Fertirrigation with Low-Pressure Multi-Gate Irrigation Systems in Sugarcane Agroecosystems: A Review. Pedosphere 29 (1), pp. 1–11.
Haacker, E., Sharda, V., Cano, A., Hrozencik, R., Nunez, A., Zambreski, Z., Nozari, S., Smith, G., Moore, L., Sharma, S., Gowda, P., Ray, C., Schipanski, M and Wascom, R. (2019). Transition Pathways to Sustainable Agricultural Water Management. Journal of the American Water Resources Association. 55 (1), pp. 6-21.
Kang, S., Hao, X., Du, T., Tong, L., Su, X., Lu, H., Li, X., Huo, Z., Li, S. and Ding, R. (2017). Improving agricultural water productivity to ensure food security in China under changing environment: From research to practice. Journal of Agricultural Water Management, 179, pp. 5–17.
Momvandi, A., Omidi Najafabadi, M, F. Hosseini,J and Lashgarara, F. (2018). The Identification of Factors Affecting the Use of Pressurized Irrigation Systems by Farmers in Iran. Water, 10, pp. 15-32.
Nejadrezaei, N., • Allahyari, M. S., • Sadeghzadeh, M., • Michailidis,A • El Bilali, H. (2018). Factors afecting adoption of pressurized irrigation technology among olive farmers in Northern Iran. Applied Water Science, 8:190, pp. 1-9.
Osama, A. M., Ahmed, A. and Mohammed, S. H. (2015). Performance Evaluation of Gated Pipes Technique for Improving Surface Irrigation Efficiency in Maize Hybrids. Journal of Agricultural Sciences, 6, pp. 550-570.
Osman, B. and Hassan, E. (2003). Evaluation of surface irrigation using gated pipes techniques in field crops and old horticultural farm. Agricultural Engineering Research Institute, Egypt.
Pereira, L. S., Calejo, M. J., Lamaddalena, N., Douteb, A. And Bounoua, R. (2003). Design and performance analysis of low pressure irrigation distribution systems. Journal of Irrigation and Drainage Systems, 17, pp. 305-324.
Shadkam, S., Rasouliazar, S and Rashidpour, L. (2017). Factors affecting the attitude of farmers towards acceptance of pressurized irrigation systems (Case study: West Azerbaijan Province). Journal of Research in Ecology. 5 (2), pp. 1086-1094.
Singh, A., Jhorar, R. K., Kumar, S. and Kumar, N. (2018). Performance Evaluation of Surface Irrigation Method under Cotton-Wheat Rotation. International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences. 7 (5), PP. 1014-1026.
Sookhtanlou, M. (2018). Inhibiting factors on adoption of pressurized irrigation methods according to drought zoning in Northwestern Iran (Ardabil province). Desert, 23 (1), pp. 45-55.
Sun, H., Wang, S., Hao, X. (2019). An Improved Analytic Hierarchy Process Method for the evaluation of agricultural water management in irrigation districts of north China. Agricultural Water Management, 179, pp. 324–337.
Thompson, E. J., Merkley, G. P., Keller, A. A. and Barfuss, S. L. (2010). Experimental determination of the hydraulic properties of low-pressure, lay-flat drip irrigation systems. Journal of Irrigation and Drainage Engineering. 137, pp. 37-48.
Tognetti, R., Palladino, M., Delfine, S. and Alvino, A. (2003). The response of sugar beet to drip and low-pressure sprinkler irrigation in southern Italy. Journal of Agricultural Water Management. 60 (2), pp. 135-155.
Woltering, L., Ibrahim, A., Pasternak, D. and Ndjeunga, J. (2011). The economics of low pressure drip irrigation and hand watering for vegetable production in the Sahel. Journal of Agricultural Water Management. 99 (1), pp. 67-73.
Ziolkowska, J., and Peterson, J. (2016). Competition for Water Resources: Experiences and Management Approaches in the US and Europe. EBook. Elsevier.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار